Wat is duurzaam investeren?

Wat is duurzaamheid?

Steeds meer mensen stellen zich vragen omtrent duurzaamheid en ook in de media wordt dit onderwerp vaker belicht. Dierenwelzijn, fossiele brandstoffen, arbeidsrechten, vleesconsumptie, … Het zijn slechts enkele voorbeelden van duurzame onderwerpen die groeien aan belang. Maar, wat is duurzaamheid precies?

Duurzaamheid kan op twee manieren gedefinieerd worden.
In de enge zin verwijst het begrip naar de eigenschap “lang te blijven bestaan op goede wijze”, ook wel omschreven als “bestendigheid” en “consistentie”.

Anderzijds kan duurzaamheid ook breed beschouwd worden. Dit is tevens de manier waarop het concept in onze hedendaagse samenleving begrepen wordt. Een brede benadering biedt geen éénduidige definitie. Duurzaamheid omvat meerdere elementen en wordt op een individuele manier ingevuld. Aansluitend is het een dynamisch gegeven: de invulling ervan volgt de ontwikkelingen in verschillende domeinen en het maatschappelijk debat.

Duurzaamheid in de brede zin bestaat in het algemeen uit drie domeinen: economie, milieu en sociale problematiek.

De drie hoofddomeinen overlappen en duiden op socio-ecologische, socio-economische en eco-economische uitdagingen zoals, respectievelijk, gezondheid en veiligheid, training en ontwikkeling, en energie-efficiëntie.

Het middelste punt, waar de drie gebieden samenkomen, wordt beschouwd als duurzaamheid.

Forum Ethibel hanteert het begrip van duurzaamheid in brede zin. ESG-factoren (milieu (environment) – maatschappij (social) – goed bestuur (good governance)) vormen de rode draad in de werking.

In 2023 maakten we in samenwerking met Kanaal Z en grote financiële spelers een reeks over duurzaam investeren en impact investeren. Aarzel niet om de afleveringen te bekijken als je meer wil weten over deze thema's.

Wat is duurzaam investeren?

Het belang van duurzaamheid neemt toe en ook duurzaam investeren zit in de lift. Steeds meer investeerders, zowel particuliere als institutionele investeerders, stellen zich vragen over het gebruik van hun kapitaal voor duurzame doeleinden. Ze hechten steeds vaker belang aan het duurzame karakter van een financieel product – zowel in spaar- als in beleggingsproducten - , alsook van een vermogensbeheerder zelf. Financiële spelers kunnen stilaan niet meer anders dan hierop in te gaan door enerzijds duurzame producten te ontwikkelen en anderzijds duurzaamheid te integreren in hun werking en beleid.

Duurzaamheidsstrategieën

Duurzame investeringen zijn investeringen waarbij er niet uitsluitend gekeken wordt naar het financieel aspect, maar ook extra-financiële elementen in rekening worden gebracht. Duurzame producten kunnen gedefinieerd worden als producten die expliciet, systematisch en gebalanceerd maatschappelijke criteria hanteren bij de selectie van de waarden waarin geïnvesteerd wordt (MIRA, 2018).

Extra-financiële factoren kunnen op verschillende manieren geïntegreerd worden. Er bestaan momenteel zeven duurzaamheidsstrategieën die regelmatig terug komen; zeven manieren om duurzaam te investeren. Deze strategieën zijn in lijn met de definities van duurzaam beleggen, gedefinieerd door Eurosif (European Sustainable Investment Forum) en GSIA (Global Sustainable Investment Alliance). Ook Febelfin – de vertegenwoordiger van de Belgische financiële sector – verwijst naar deze definities wanneer het gaat over manieren om duurzaam te beleggen.

Negatieve benadering

Negatieve uitsluitingscriteria

Uitsluiting van ongewenste sectoren, praktijken of bedrijven.
Vb.: tabaksindustrie, wapenproducten, gokspelen, ...

Doorlichting op basis van normen

Uitsluiten van organisaties die internationaal erkende normen (meermaals) overtreden. De Global Compact van de VN wordt in toenemende mate erkend als norm voor duurzame beleggingen.

Positieve benadering

Integratie van ESG-factoren

Systematisch rekening houden met milieu, mens & intern bestuur in de beoordeling van organisaties, naast de traditionele financiële analyse

'Best-in-class' benadering

Selecteren van de beste spelers van de klas binnen elke sector, op basis van hun ESG-prestaties

Specifieke focus

Impactbeleggingen & sociale investeringen

Gerichte investeringen die specifieke maatschappelijke & ecologische problemen trachten op te lossen.

Thematisch duurzaam beleggen

Accent op specifieke thema’s zoals klimaatverandering, hernieuwbare energie, duurzame landbouw, onderwijs, gezondheid, …

Actief aandeelhouderschap

Engagement & stemmen op basis van ESG

Gebruik maken van aandeelhoudersrechten om direct in dialoog te gaan met een bedrijf. Via het indienen van voorstellen & het stemmen op aandeelhoudersvergaderingen ESG doelstellingen nastreven.

Duurzame producten houden in toenemende mate rekening met meerdere duurzaamheidsstrategieën. Er bestaan bijvoorbeeld heel wat beleggingsproducten die de eerste vier benadering (positief & negatief) meenemen in hun duurzaamheidsbeleid. Een kritische noot mag hier echter niet ontbreken. Een product komt dikwijls erg duurzaam over wanneer men de vakjes ‘afvinkt’ en verwijst naar de implementatie van de duurzaamheidsstrategieën. Dit is echter niet altijd waar, aangezien de diepgang per strategie erg kan verschillen. We verduidelijken dit met enkele voorbeelden:

Specifieke focus: thematisch beleggen
Duurzame producten met een focus op klimaatverandering komen dikwijls voor. De invulling hiervan kan per productontwikkelaar echter sterk verschillen. Kijkt men alleen naar producenten van hernieuwbare energie of worden ook steenkoolproducenten opgenomen die trachten de uitstoot van broeikasgassen te verlagen?
Daarenboven kan het voorkomen dat, net omwille van de focus op milieu, er geen aandacht is voor sociale prestaties of goed bestuur. Hierdoor bestaat de kans dat een bedrijf in een ‘groene’ beleggingsportefeuille slechts hernieuwbare energie produceert, maar de arbeidsrechten van haar personeel niet respecteert.
Negatieve benadering: Uitsluiting
Negatieve uitsluitingscriteria die verschillende spelers hanteren, kunnen sterk van elkaar afwijken. Men kan er bijvoorbeeld voor kiezen om bedrijven met meer dan de helft van de omzet afkomstig uit tabaksproducten uit te sluiten, waar een ander opteert om hier voor nultolerantie te gaan.
Positieve benadering: 'Best-in-class'
Bij de ‘best-in-class’ benadering is de selectie van de beste 50% binnen een sector een populaire toepassing. Elke speler kan echter zelf beslissen over deze drempel. Het is dus mogelijk om zowel strenger als minder streng te zijn en dit alsnog te verpakken als een ‘best-in-class’-selectie.

De manier waarop een duurzaamheidsstrategie wordt toegepast, alsook de mate waarin een onderwerp belangrijk wordt gevonden en de definitie van duurzaamheid die men hanteert, maken duurzaam investeren complex.

Met de toenemende aandacht voor klimaatproblematiek bijvoorbeeld zijn onderwerpen als fossiele brandstoffen en een hoge uitstoot van broeikasgassen veelbesproken. Er bestaan heel wat verschillende visies op, in welke mate bedrijven die hierin betrokken zijn kunnen worden geïntegreerd in een duurzaam financieel product. Waar sommige spelers kiezen voor volledige uitsluiting, opteren anderen ervoor om deze alsnog te integreren. De visie op transitie naar hernieuwbare energie en het toepassen van engagement, spelen hier een rol. Sommigen zijn namelijk van mening dat net deze bedrijven de middelen hebben om onderzoek te doen naar hernieuwbare energie en investeringen moeten blijven ontvangen. Daarenboven geloven steeds meer mensen in de begeleiding van bedrijven – via actief aandeelhouderschap – in hun overgang naar duurzaamheid.

Hoewel sommige thema’s steeds onderwerp zijn van discussie, zijn er in bepaalde domeinen duidelijke lijnen te trekken. In het algemeen kunnen we stellen dat bedrijven met betrokkenheid in wapen- of tabaksproductie, pornografie of gokspelen vaak volledig of gedeeltelijk worden uitgesloten uit duurzame beleggingsproducten.

Ook omtrent controversiële wapens (antipersoonsmijnen, clusterbommen, e.d.) bestaat geen twijfel. Dit type wapens wordt namelijk uitgesloten door de Belgische wet. Actief beheerde beleggingsproducten zijn dan ook verplicht elke betrokkenheid hierin te vermijden.

Hoe kan ik duurzaam beleggen?

Eigen normen en waarden vormen de basis

Net zoals duurzaamheid een persoonlijke invulling krijg, gaat dit ook op voor duurzaam investeren. Duurzaam investeren begint immers bij het definiëren van de eigen normen en waarden. Wat vind jij essentieel of waar hecht jij belang aan? Net zoals bij de financiële profilering - nagaan of iemand defensief of offensief wenst te beleggen en welke rendementsverwachtingen er bestaan – moet er ook een duurzaamheidsoefening gebeuren. Idealiter, reflecteren de duurzame beleggingen de klemtonen die een persoon legt in zijn/haar definitie van duurzaamheid en maatschappelijke visie.

Transparantie is essentieel

Het werd hierboven reeds duidelijk hoe complex het is om het duurzaamheidskarakter van een beleggingsproduct in kaart te brengen omwille van verschillende definities alsook diverse toepassing van duurzaamheidsstrategieën. Daarenboven leidt de stijgende vraag naar duurzame beleggingsproducten ertoe dat duurzaamheid dikwijls wordt ingezet als marketingstrategie. Dit brengt het gevaar van greenwashing met zich mee: producten groener voordoen dan ze daadwerkelijk zijn.

Om al het bovenstaande tegen te gaan, gaat er steeds meer aandacht uit naar transparantie. Transparantie staat ondertussen centraal in het hele verhaal over duurzame beleggingen. Als klant zou je inzicht moeten kunnen krijgen in waar een product wel degelijk in investeert. Aandachtig lezen van de prospectus en de commerciële documenten, alsook bijkomstige vragen stellen aan de aanbieder is dan ook de boodschap.

Daarenboven is het interessant na te gaan of producten een label dragen en, zo ja, wat dit precies inhoudt. Er bestaan namelijk verschillende labels met elk een eigen inhoud en focus. Zo werkt Europa momenteel aan een eco-label – een label met de focus op positieve impact op klimaat – en ontwikkelde Febelfin een duurzaamheidslabel waarin alle ESG-factoren (milieu, sociaal, goed bestuur) worden geïntegreerd. Het toekennen van labels aan financiële producten draagt bij aan transparantie en biedt enig overzicht in het grote aanbod van duurzame beleggingsproducten.

Duurzaam investeren in België

Duurzaam sparen of beleggen kan in België bij heel wat financiële spelers:

Bankkantoren, verzekeringsmakelaars of -agenten
Vermogensbeheerders, pensioenfondsen of andere activabeheerders
Sommige vennootschappen zoals kredietgevers, crowdfunders en erkende coöperaties

Zoals hierboven reeds aangekaart is het in eerste instantie belangrijk je goed te laten informeren over het aanbod om duurzaam te investeren en wat de specificaties zijn per product.

Voor meer informatie over duurzaam investeren in België, kan je terecht bij de ERSIS-studie van Forum Ethibel. Dit jaarlijks rapport biedt concrete cijfers en belicht enkele thema’s over duurzaamheid in de financiële wereld. Raadpleeg de rapporten hier.